Òdroda, nr 3 (15), 2002

Pòrã słowów ò Zymkù – czwiôrté zéńdzenié

Pòrã słowów ò Zymkù (rzecz z elementama manifestu lëteracczégò) – z lëżnosce czwiôrtégò zéńdzeniô tegò karna ë wëdaniô drëdżégò zsziwkù z dokôzama.
Wnetka równo rok pò pierszim, pamiãtnym ë baro brzadnym pòtkanim młodëch ùtwórców kaszëbsczich, co miało môl 24 strëmiannika 2001 rokù w Mùzeum Mùzyczi ë Pismieniznë Kaszëbskò – Pòmòrsczi we Wejrowie, latos 23 ùszłégò, miesãca w sklepie Muzeum Zemi Pùcczi w Pùckù, òdbëło sã ju jich czwiôrté zéńdzenié. Karno tich dzejôrzów znóné je barżi pòd mionã Zymk, nazwą wëmëszloną na nym piérszim pòtkanim ë wiôldżima lëtrama wëdrëkòwóną na òbkłôdce żôłti ksążecczi – zbiérkù dokôzów czëtónëch na strëmiannikòwim zéńdzeniu ë wëdónëch, je mòżno przë leżnoscë rzec, przez Mùzejã Mùzyczi ë Pismieniznë Kaszëbskò – Pòmòrsczi w Wejrowie ë Wëdôwiznã Òdroda.
Tak to ùrodzyło sã miono Zymk, miono, co bëło baro chãtno przëjãté bez zeszłëch. Òd razu trôfiło do młodëch za swòje nacéchòwóné znankòwé, za sparłãczenié z bùdzenim sã do nowégò żëcégò pò zëmie, co òna je czasã spikù, zastëdniãca w ùmarłoscë. Zymk trza tedë tuwò widzec jakno nowé òddichniãcé naszi lëteraturë, chtërne, chcemë le miec nôdzejã, nie zmrożi niżôden nordowi wiéw zëmë ë rozkwitnie òno w kwiôtë, pôchnące zela, zeloné drzewiãta – ògród piãkny, rozmajitoôrtny, farwny…
Òsta nôpisóné wëżi, że nen piérszi, łońsczi Zymk béł baro brzadny. Ë ni móm tu na mëszlë leno to, że dokazë wëszłë w pòstacëji ksążecczi. 24 strëmiannika 2001 rokù doch wiele òstało rzekłé ò czerënkù, w jaczim mô jic naja rodnô pismienizna. Zgòdno pòwiedzało sã, że trza ju kùreszce skùńczëc z tą biédną wsą kaszëbską czasów midzëwòjniô ë zarô pò wòjnie, ë z tima Kaszëbama – pòstacëjama ksążków, co żëją na pùstkach, òbséwają piôsczi, biôtkùją sã z Losã wnetka pònad sëłë, bë co do grôpczi włożëc. Ò tich czasach, dlô nas daleczich, pisało sã ju wiele (doch wiera całi dokôz A. Łajming je w ti tématice) ë są to czasã dokôzë baro wôżné dlô naji kùlturë (jakbë chòc na pół pisane w naji mòwie wspòminczi Mariana Majkòwsczégò Na kaszubskich pustkach) ë wësoczé artisticzno. Równak trza ju òdińc z tegò pòla, bò doch je jesz wiele taczich, co są nie rëszoné, dzéwczëcé.
Tedë, 24 III zawidniła deja „Zymkù” – òdińc òd wsë stôri, jaczi më, młodi ju nie znómë, wsë sprzed ë pò II wòjnie, wsë, co je ji ju dosc w naji lëteraturze ë pisac cos nowégò, nalezc môl dlô swòjégò dëcha w taczich na przemiór sztôłtach jak pòéticznô proza; pisac ò dzysdniowòscë, twòrzëc ùsôdzczi fantastné abò òsadłé w mrochach strzédnëch stalatów. Pisac tak, abë chòc w dzélu nafùlowac pùsté place w naji pismieniznie.
Òdińcé òd tematiczi łajmingòwsczi wsë (że tak rzekã, bò doch je òna przédnim ùtwórcą tegò drôwù w lëteraturze kaszëbsczi), nie znaczi, że chcemë téż òdrzëcëc najã rodną lëdowiznã, naje pòwiôstczi, bôjczi, gôdczi, najich stolëmów, diôchłów, smãtków, szalińców, bòrówców, czë krôsniãta. Nie chcemë òdińc òd ti bòkadoscë. W kùńcu no w naju żëje ë wëzbëcé sã ji bëłobë jak pòdcynanié kòrzeniów żëwégò drzéwa swiądë kaszëbsczi, co w nas je. Mickiewicz miôł recht, że piesniô gminnô, chtërna òsta òdrzuconô, zabòczonô, znaczëc mòże leno jedno – dësza nôrodu zdżina. Lëdowizna je w naju ë falszëwé bëłobë nie słëchac ji głosu.
Zymk to zéńdzenia, to ùdba zéńdzeniów młodëch ùtwórców kaszëbsczich, co piszą pòwiôstczi, wiérztë, spiéwczi, gôdczi, szpòrtë, a nawetka kritika lëteracką, filozófijné dokazë, czë tam jesz co jinszégò. Karno to nie je zatchłé – kòżdi, chto mô chãc przińc ë przeczëtac swòje dokazë, a pùzni je wëdac, je brateczno witóny.
Czwiôrté pòtkanié, jak ju sã rzekło, òdbëło sã 23 strëmiannika w zalë w sklepie w pùcczi mùzeji. Jizba ta ju lepi nie mògła sã nadac na taczé zéńdzenia: scanë w dzélu bielóné, w dzélu wëłożone kamama, w kòminkù òdżin, co rozwidniôł (razã z słabim widã z lampë ë wësok pòłożonym môłim òknã) półsmrok.
Na zéńdzeniu gòscã bëł pòéta Jerzi Łisk. Słëchôł dokazów, włącziwôł sã w gôdczi ò pismieniznie, a téż spòminôł ò dôwniészich czasach, chòcbë ò tim, jak czédës, nota bene w ti sami zalë, zeszlë sã młodi ùtwórce, żebë robic zéńdzenia taczé jak Zymkù. Zeszlë sã leno rôz… .Szkòda.
Na jednym z pòtkaniów ùtwórcë doszlë do tegò, bë rôz, abò dwa razë do rokù wëdawac zsziwczi z dokazama czëtónyma na pòtkaniach. Ju mògã zapòwiedzëc, że ju za niedłëdżi czas wińdze nowô ksążeczka Zymk. Z brakù dëtków bãdze to zbiérk, co w nym ùkôże sã leno dzél ùsôdzków przedstôwionëch na trzech slédnëch zéńdzeniach (z maja 2001, séwnika 2001 ë strëmiannika 2002).
W nowim Zymkù nalezą sã dokazë Rómana Drzéżdżona, Piotra Cëskòwsczégò, Michała Piepra, Słôwka Fòrmellë, Maceja Dorau ë Grégòra Jarosza Schramke.
Ju żëczã miłi lekturë, a terô, jakno przedszmaka tégò, co czëkô czëtinca w sami ksążeczce, chcã dac tekst Rómana Drzéżdżona z pòtkania ze strëmiannika 2002, napisóny na leżnosc Dnia Białków ëùriwk pòéteczni prozë Michała Piepra Bôjkòwi spik ò słuńcu.

G.J. Schramke

Leave a Reply

  

  

  

This website uses cookies to offer you the best experience online. By continuing to use our website, you agree to the use of cookies.